Kolesterol Nedir? Nasıl Geçer?

Kolesterol, bir tür yağdır ve vücutta bulunan bir kimyasal bileşiktir. Vücudun çeşitli hücresel işlevleri için gereklidir ve aynı zamanda hücre zarlarının yapısına katkıda bulunur. Kolesterol, lipitler adı verilen bir grup molekülün bir parçasıdır.

Vücutta üç temel kaynaktan kolesterol elde edilir:

1. Karaciğer Üretimi: Vücut, kolesterolün büyük bir kısmını karaciğerde üretir. Karaciğer, enerji metabolizması ve diğer önemli biyokimyasal süreçler için gerekli olan kolesterolü sentezler.
2. Diyet: Kolesterol, yiyeceklerle alınabilmektedir. Özellikle hayvansal ürünler, et, süt ürünleri ve yumurta gibi yiyecekler kolesterol içermektedir.
3. Barsak Emilimi: Bağırsaklardan emilen kolesterol de vücuda katkı sağlamaktadır. Vücut, yediğiniz yiyeceklerden kolesterolü emer.

Kolesterol, vücutta taşıyıcı proteinlerle birleşerek lipoproteinler oluşturur. İki ana türü vardır:

1. LDL (Düşük Yoğunluklu Lipoprotein): LDL, “kötü kolesterol” olarak bilinir. Yüksek LDL seviyeleri, kan damarlarının iç duvarlarına yağ birikmesine yol açabilir ve ateroskleroz (damar sertliği) riskini artırabilmektedir. Bu, kalp krizi veya inme riskini artırabilmektedir.
2. HDL (Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein): HDL, “iyi kolesterol” olarak bilinmektedir. HDL, kolesterolü hücrelerden alır ve ayrıca karaciğere geri taşır, bu da vücuttan atılmasına yardımcı olur. Yüksek HDL seviyeleri, kalp hastalığı riskini azaltabilmektedir.

Kolesterol seviyeleri, kişinin yaşam tarzı ve diyetine, genetik faktörlere ve sağlık durumuna bağlı olarak değişebilmektedir. Yüksek kolesterol seviyeleri, kalp hastalığı riskini artırabilir. Bu nedenle, sağlıklı bir yaşam tarzı ve diyet, kolesterol seviyelerini kontrol altına almak ve kalp sağlığını korumak için önemlidir. Ayrıca kolesterol düzeylerinizi düzenli olarak izlemek ve doktor önerilerine uymak, sağlığınızı korumak için önemlidir.

Kolesterol Yüksekliği

Kolesterol yüksekliği (hiperkolesterolemi), kan dolaşımındaki kolesterol seviyelerinin normalden daha yüksek olduğu bir durumdur. Bu durum, kalp hastalığı riskini artırabilir, çünkü yüksek kolesterol seviyeleri, arterlerde (kan damarlarında) yağ birikimine ve plak oluşumuna yol açabilmektedir. Bu plaklar arterlerin daralmasına ve sertleşmesine neden olabilmektedir. Bu da damar hastalıklarının, kalp krizi ve inme riskinin artmasına sebep olabilmektedir.

Kolesterol Diyeti

Düşük Doymuş Yağ Tüketimi: Doymuş yağlar, kolesterol seviyelerini artırabilmektedir. Kırmızı et, tam yağlı süt ürünleri, tereyağı ve margarin gibi yiyeceklerde bulunurlar. Bunun yerine, doymuş yağları azaltmak için ince kesilmiş et, tavuk, hindi, yağsız süt ve süt ürünleri gibi daha düşük yağlı alternatifleri tercih edin.

Trans Yağlardan Kaçının: Trans yağlar da kolesterol seviyelerini artırabilmektedir. Hazır atıştırmalıklar, fast food ürünleri ve ayrıca işlenmiş gıdalarda bulunmaktadırlar. Bu tür gıdalardan kaçının ve mümkünse kendi yemeklerinizi evde hazırlayın.

Yüksek Lifli Yiyecekler: Yüksek lifli gıdalar, kolesterol düzeylerini kontrol etmeye yardımcı olabilmektedir. Bu yiyecekler arasında kepekli tahıllar, yulaf ezmesi, kahverengi pirinç, baklagiller, sebzeler ve meyveler bulunmaktadır. Lif, vücuttaki kolesterolün bağırsaklardan uzaklaştırılmasına yardımcı olabilmektedir.

Balık Tüketimi: Balık, omega-3 yağ asitleri içerir ve kalp sağlığını destekleyebilmektedir. Özellikle somon, sardalye, alabalık ve ton balığı gibi yağlı balıkları tercih edin.

Sağlıklı Yağlar: Zeytinyağı, kanola yağı ve avokado gibi sağlıklı bitkisel yağları kullanmak, doymuş yağları ve trans yağları azaltmanıza yardımcı olabilmektedir. Ancak bu yağları da az miktarda tüketmelisiniz, çünkü yağlar yüksek kalorili olabilmektedir.

Kolesterol Kaç Olmalı?

Kolesterol seviyeleri için hedefler, kişinin yaşına, cinsiyetine, genel sağlık durumuna ve kalp hastalığı risk faktörlerine bağlı olarak değişebilmektedir. Ayrıca kolesterol seviyelerini değerlendirmek için sıkça kullanılan ölçüm birimi miligram per desilitre (mg/dL) veya milimol per litre (mmol/L) cinsinden ifade edilmektedir. İşte genel olarak kabul edilen kolesterol hedefleri:

1. Toplam Kolesterol:

1. • İdeal hedef: 200 mg/dL (5.2 mmol/L) altı.
   • Sınırda yüksek: 200-239 mg/dL (5.2-6.2 mmol/L).
   • Yüksek: 240 mg/dL (6.2 mmol/L) ve üzeri.

2. LDL (Düşük Yoğunluklu Lipoprotein): LDL kolesterol “kötü kolesterol” olarak bilinir çünkü arterlerde plak oluşumuna yol açabilmektedir.

1. • İdeal hedef: 100 mg/dL (2.6 mmol/L) altı.
   • Yüksek: 160 mg/dL (4.1 mmol/L) ve üzeri.

3. HDL (Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein): HDL kolesterol “iyi kolesterol” olarak bilinir ve ayrıca arterleri temizlemeye yardımcı olmaktadır.

1. • İdeal hedef: 60 mg/dL (1.6 mmol/L) ve üzeri.
   • Düşük riskli: 40 mg/dL (1.0 mmol/L) ve üzeri.
   • Yüksek riskli: Erkeklerde 40 mg/dL (1.0 mmol/L) altı, kadınlarda 50 mg/dL (1.3 mmol/L) altı.

4. Trigliseridler: Trigliseridler, başka bir tip yağdır ve yüksek seviyeleri de kalp sağlığı için risk oluşturabilir.

1. • İdeal hedef: 150 mg/dL (1.7 mmol/L) altı.
   • Yüksek: 200 mg/dL (2.3 mmol/L) ve üzeri.

Bu hedefler genel rehberlerdir ve her bireyin kişisel sağlık durumuna göre farklılık gösterebilir. Örneğin, kalp hastalığı riski taşıyan kişiler veya diyabet gibi başka sağlık sorunları olanlar için daha düşük hedefler gerekebilir. Kolesterol seviyeleri ile ilgili kararları almak ve hedefleri belirlemek için bir doktor veya beslenme uzmanı ile çalışmanız önemlidir. Ayrıca, düzenli olarak kolesterol seviyelerinizi izletmek ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri yapmak, kalp sağlığını korumak için önemlidir.

Kolesterolü Ne Düşürür?

Taze Meyve ve Sebzeler:

Bol miktarda meyve ve sebzeyi diyetinize dahil edin. Bu gıdalar, kolesterol seviyelerinizi düşürebilmekte ve kalp sağlığınızı koruyabilmektedir.

Düşük Yağlı Süt Ürünleri:

Süt, yoğurt ve peynir gibi süt ürünlerini düşük yağlı veya yağsız seçenekleri tercih edin.

Kuruyemiş ve Tohumlar:

Fındık, badem, ceviz ve keten tohumları gibi kuruyemişler ve tohumlar, sağlıklı yağlar, lif ve antioksidanlar içermektedir.

Şeker ve Tuz Kontrolü:

Şekerli yiyeceklerden ve yüksek tuzlu gıdalardan kaçının. Şeker ve tuz alımını sınırlamak, kalp sağlığınıza olumlu etki edebilmektedir.

Alkolü Sınırlayın:

Alkolü sınırlı miktarda tüketmek, kolesterol seviyelerini düşürebilmektedir. Ancak aşırı alkol tüketimi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir.

Fiziksel Aktivite:

Düzenli egzersiz, kilo kontrolüne yardımcı olur ve kolesterol seviyelerini düşürebilmektedir. Haftada en az 150 dakika orta şiddetli aerobik egzersiz hedefleyin.

Kolesterol Yüksekliği Belirtileri

Kolesterol yüksekliği genellikle belirgin semptomlarla kendini göstermez. Birçok insan, yüksek kolesterol seviyelerine sahipken hiçbir belirti hissetmezler. Ancak yüksek kolesterol uzun vadede kalp hastalığı riskini artırabilmektedir.  Bu nedenle düzenli sağlık kontrolü ve kan testleri önemlidir. Kolesterol yüksekliği belirtileri yerine kalp hastalığına bağlı komplikasyonlar gelişebilmektedir. Kalp hastalığı belirtileri ve komplikasyonlar şunlar olabilmektedir:

Göğüs Ağrısı (Angina): Göğüs ağrısı veya baskı hissi, kalp damarlarının daralmasına veya tıkanmasına bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Bu ağrı angina olarak adlandırılmaktadır.

Kalp Krizi (Myokard Enfarktüsü): Kalp krizi, kalbin bir bölgesinin kan akışının tamamen kesildiği veya ciddi şekilde azaldığı bir durumdur. Bu ani olay, göğüs ağrısı, nefes darlığı, terleme, mide bulantısı ve kusma gibi belirtilerle kendini gösterebilmektedir.

İnme (Felç): Yüksek kolesterol seviyeleri, damar tıkanıklığına ve ayrıca arterlerde plak birikimine yol açarak inme riskini artırabilmektedir. İnme belirtileri arasında ani güçsüzlük, konuşma zorluğu, yüzde düzensizlik ve dengesizlik yer alabilmektedir.

Arter Hastalıkları Kolesterol Belirtilerinden Biri Olabilir

Periferik Arter Hastalığı: Yüksek kolesterol, bacak damarlarında daralma ve tıkanıklığa neden olabilmektedir. Bu, bacaklarda ağrı, şişme, yorgunluk veya kramplar gibi belirtilere yol açabilmektedir.

Koroner Arter Hastalığı: Kalp damarlarında plak birikimi, kalp kasının yetersiz oksijen almasına neden olabilmektedir. Bu, angina (göğüs ağrısı) veya kalp yetmezliği belirtilerine yol açabilmektedir.

Xanthelasma: Kolesterol birikiminin bir sonucu olarak göz kapaklarında sarımsı renkte cilt lekeleri (xanthelasma) oluşabilmektedir.

Yüksek kolesterolün belirtileri genellikle kalp hastalığına işaret etmektedir. Bu nedenle, kolesterol seviyelerinizi düzenli olarak kontrol ettirip, risk faktörlerini azaltan bir yaşam tarzı benimsemek önemlidir. Sağlığınızı korumak ve kalp hastalığı riskini azaltmak için doktorunuzun önerilerini takip etmek ve düzenli sağlık kontrolü yaptırmak önemlidir.